Պարզաբանում․Ինչ է անհրաժեշտ ապառիկով ապրանք ձեռք բերելու համար, խնդիրներ եւ ռիսկեր

Պարզաբանում 2 Հունիս, 2019 13:00

«Պարզաբանում» շարքի շրջանակներում այս անգամ անդրադարձել ենք ապառիկով ապրանք ձեռք բերելուն։

Ի՞նչ է անհրաժեշտ ապառիկով ապրանք գնելիս, ինչի՞ն պետք է ուշադրություն դարձնել պայմանագիր կնքելիս եւ ի՞նչ ռիսկեր կան գումարը չվճարելու դեպքում։

1. Ի՞նչ է ապառիկը և ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի։
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը սահմանում է ապառիկ վաճառված ապրանքի համար վճարելու կարգը, մասնավորապես՝ այն դեպքում, երբ առուվաճառքի պայմանագրով նախատեսված է ապրանքի համար վճարել այն գնորդին հանձնելուց որոշակի ժամանակ հետո (ապրանքի ապառիկ վաճառք), գնորդը պարտավոր է վճարել պայմանագրով նախատեսված ժամկետում, իսկ եթե նման ժամկետ նախատեսված չէ պայմանագրով`սույն օրենսգրքի 352 հոդվածին համապատասխան որոշվող ժամկետում: Այն դեպքերում, երբ պարտավորությունը կատարման ժամկետ չի նախատեսում և ժամկետի որոշման պայմաններ չի պարունակում, այն պետք է կատարվի պարտավորության ծագումից հետո` ողջամիտ ժամկետում: Ողջամիտ ժամկետում չկատարված պարտավորությունը, ինչպես նաև այն պարտավորությունը, որի կատարման ժամկետը որոշվում է պահանջի պահով, պարտապանը պարտավոր է կատարել այդ մասին պարտատիրոջ պահանջի ներկայացման օրվանից հետո` յոթնօրյա ժամկետում, եթե պարտավորության կատարման այլ ժամկետ չի բխում օրենքից, այլ իրավական ակտերից, պարտավորության պայմաններից, գործարար շրջանառության սովորույթներից կամ պարտավորության էությունից:

Այսպիսով, ապառիկը ապրանքի վաճառքն է, որի դեպքում գնորդը վճարում է վաճառողին ապրանքը ստանալուց որոշակի ժամանակ հետո։ Ապրանքի ապառիկ վաճառքի պայմանագիրը համարվում է տարաժամկետ վճարելու պայմանով կնքված, եթե դրանում առուվաճառքի պայմանագրի այլ էական պայմանների հետ միասին նշված են ապրանքի գինը, վճարելու կարգը, ժամկետները և չափերը: Ապրանքների ապառիկ վաճառքը կատարվում է վաճառքի օրվա գներով: Ապառիկ վաճառված ապրանքների գնի հետագա փոփոխությունները վերահաշվարկի չեն հանգեցնում, եթե այլ բան նախատեսված չէ պայմանագրով: Վաճառողի կողմից ապրանքը հանձնելու պարտականությունը չկատարելու դեպքում գնորդն իրավունք ունի կասեցնել իր պարտավորության կատարումը կամ հրաժարվել այն կատարելուց` վաճառողի կողմից պարտավորության չկատարված մասին համապատասխան չափով: Այն դեպքում, երբ ապրանք ստացած գնորդն առուվաճառքի պայմանագրով սահմանված ժամկետում չի վճարում դրա համար, վաճառողն իրավունք ունի պահանջել վճարելու հանձնված ապրանքի համար կամ վերադարձնելու չվճարված ապրանքը: Եթե գնորդը պայմանագրով սահմանված ժամկետում չի վճարում հանձնված ապրանքի համար, և այլ բան նախատեսված չէ օրենքով կամ առուվաճառքի պայմանագրով, կետանցի գումարին, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածին համապատասխան, ենթակա են վճարման տոկոսներ` սկսած այն օրվանից, երբ պայմանագրի համաձայն, ապրանքի համար պետք է վճարված լիներ մինչև գնորդի կողմից ապրանքի համար վճարելու օրը:

Պայմանագրով կարող է նախատեսվել ապրանքի գնին համապատասխանող գումարին տոկոսներ վճարելու գնորդի պարտականությունը` սկսած վաճառողի կողմից ապրանքը հանձնելու օրվանից:

Ընդ որում՝ ապառիկ վաճառված ապրանքը գնորդին հանձնելու պահից մինչև դրա համար վճարելը համարվում է վաճառողի մոտ գրավ դրված` ի ապահովումն ապրանքի համար վճարելու գնորդի պարտավորության կատարման, եթե այլ բան նախատեսված չէ առուվաճառքի պայմանագրով:

2. Ինչի՞ն է պետք ուշադրություն դարձնել պայմանագիրը կնքելիս։
Գործնականում այս գործընթացին հաճախ ներգրավվում են բանկերը կամ վարկային կազմակերպությունները։ Արդյունքում գնորդը ստանում է իրեն անհրաժեշտ ապրանքը, ինչպես նաև հնարավորություն՝ վճարելու ապրանքի գինը որոշ ժամանակ անց, իսկ վաճառողին վճարում է բանկը կամ վարկային կազմակերպությունը՝ համաձայն գնորդի և բանկի կամ վարկային կազմակերպության միջև կնքված կրեդիտավորման պայմանագրի: Գնորդը հետաձգված վճարումները ուղղում է բանկին կամ վարկային կազմակերպությանը։ Նման պարագայում, բացի ապրանքների և ծառայությունների ուսումնասիրությունից, գնորդը պետք է ուսումնասիրի նաև բանկի կամ վարկային կազմակերպությունների պայմանները, ապառիկի ֆինանսավորման համար բանկի կամ վարկային կազմակերպության կողմից գանձվող պարտադիր վճարման ենթակա վճարների չափը և դրանց ցանկը (տոկոսագումար, սպասարկման և այլ վճարներին), տոկոսագումարի հաշվարկման կարգը (տոկոսադրույքը կիրառվում է նվազող մնացորդի նկատմամբ, թե մայր գումարի):

Բոլոր դեպքերում, անհրաժեշտ է ուշադիր կարդալ պայմանագիրն ու մանրամասն ծանոթանալ պայմաններին, հարցերի դեպքում դիմել մասնագետի, նոր միայն ստորագրել պայմանագիրը։

3. Ի՞նչ ռիսկեր կան գումարը չվճարելու դեպքում։
Գումարը պայմանագրով սահմանված կարգով և ժամկետներում չվճարելու դեպքում, եթե այլ բան նախատեսված չէ օրենքով կամ առուվաճառքի պայմանագրով, կետանցի գումարին ենթակա են վճարման տոկոսներ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածին համապատասխան` սկսած այն օրվանից, երբ պայմանագրի համաձայն, ապրանքի համար պետք է վճարված լիներ մինչև գնորդի կողմից ապրանքի համար վճարելու օրը: Պայմանագրով կարող է նախատեսվել նաև պարտավորությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու դեպքում գնորդի կողմից տուժանք (տուգանք, տույժ) վճարելու պարտավորություն։ Պայմանագրով որոշված տուժանքի տարեկան առավելագույն չափը չի կարող գերազանցել Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի սահմանած բանկային տոկոսի հաշվարկային դրույքի քառապատիկը, եթե այլ բան նախատեսված չէ օրենքով: Պայմանագրով որոշված բոլոր տուժանքների հանրագումարի չափը չի կարող գերազանցել տվյալ պահին առկա պարտքի հիմնական գումարը:

Հարցերին պատասխանել է «Արատտա քընսալթինգ» ՍՊԸ իրավախորհրդատու Տաթեւ Մարտիրոսյանը։

«Պարզաբանում» շարքի նախորդ հոդվածներում անդրադարձել էինք՝