Պարզաբանում. Ժառանգության իրավունքը, ինչպես կիսել սեփականությունը

Արխիվ 8 Ապրիլ, 2019 0:02

«Պարզաբանում» շարքի շրջանակներում այս անգամ անդրադարձել ենք ժառանգության իրավունքին, երբ է ծագում այն, որ գույքը ինչպես է բաշխվում զավակների, հարազատների միջեւ, կտակի առկայություն-բացակայություն, ժառանգությունը վիճարկելու մեխանիզմները, ժամկետները։ Ինչ անել, եթե ծնողը մահացել է եւ չի հասցրել անվանափոխել անշարժ գույքը։

Ժառանգման իրավունք

Ժառանգությունն իրենից ներկայացնում է ֆիզիկական անձի մահվան դեպքում նրան պատկանող գույքի և պարտականությունների պատկանելիության փոփոխության հետ կապված գործընթաց, երբ մահացածի գույքը անփոփոխ վիճակում անցնում է այլ անձանց՝ ժառանգներին:
Առկա օրենսդրական կարգավորումները նախատեսում են ժառանգման երկու հնարավոր տարբերակ, մի դեպքում կտակի միջոցով, երբ անձը գրավոր կարգով նոտարի վավերացմամբ արտահայտում է իր մահվան դեպքում իրեն պատկանող գույքի տնօրինման վերաբերյալ իր կամքը, և երկրորդ դեպքում, օրենքով սահմանված կարգով՝ ըստ օրենքի ժառանգման եղանակով:

Պետք է ընդգծել, որ օրենսդիրը նախատեսում է ազատություն։ Քաղաքացին իրավունք ունի իր հայեցողությամբ ցանկացած անձի կտակել ցանկացած գույք /ներառյալ ապագայում ձեռք բերվելիք գույք/, ինչպես նաև իր հայեցողությամբ են իրականացվում կտակում փոփոխությունները կատարելը, կտակը վերացնելը, ըստ օրենքի ժառանգներին կտակից զրկելը: Օրենսգրքով քաղաքացու վրա դրված չէ կտակ անելու, այն փոփոխելու կամ վերացնելու վերաբերյալ ինչ-որ մեկին տեղյակ պահելու պարտականություն:

Վերը նշված ազատությունը փոքր-ինչ սահմանափակվում է միայն այն դեպքերում, երբ առկա են պարտադիր ժառանգման իրավունք ունեցող անձինք: Մասնավորապես, դրանք են հանդիսանում անձի մահվան օրվա դրությամբ ժառանգատուի անչափահաս երեխաները, ինչպես նաև օրենքով սահմանված կարգով հաշմանդամ կամ անգործունակ ճանաչված կամ 60 տարեկան դարձած ժառանգատուի երեխաները, ամուսինը և ծնողները: Վերջիններիս, անկախ կտակի բովանդակությունից, իրավունք ունեն ժառանգելու այն բաժնի առնվազն կեսը, որը նրան կհասներ ըստ օրենքի ժառանգելու դեպքում:

Կտակի բացակայության դեպքում ինչպես արդեն նշեցի կիրառվում է իրավական այլ ռեժիմ՝ ըստ օրենքի ժառանգությունը, որը թե´ իր բնույթով և թե´ իր բովանդակությամբ էականորեն տարբերվում է ըստ կտակի ժառանգությունից:

Ժառանգման այս ռեժիմին անդրադառնալիս առաջնային պետք է նշել, որ օրենսդիրը հնարավոր ժառանգներին դասակարգել է ըստ հերթերի.
Առաջին հերթի ժառանգներ են հանդիսանում մահացածի երեխաները, ամուսինը և ծնողներ, իսկ այն դեպքերում, երբ մահացածի երեխան մահացել կամ դատարանի որոշման հիման վրա մահացած է ճանաչվել նախքան ժառանգատուի մահանալը, թոռները, զբաղեցնելով նրանց տեղը, հանդիսանում են ներկայացման իրավունքով ժառանգներ:

Երկրորդ հերթի ժառանգներ են՝ ժառանգատուի հարազատ, համահայր կամ համամայր եղբայրները և քույրերը: Տվյալ դեպքում ևս վերջիններիս՝ մինչև ժառանգատուի մահանալը մահանալու դեպքում որպես ժառանգ ներկայացման իրավունքով հանդես են գալիս նրանց երեխաները:
Երրորդ հերթի ժառանգներ են՝ մահացածի ինչպես հայրական, այնպես էլ մայրական կողմի պապը և տատը, իսկ չորորդ հերթինը՝ ծնողների եղբայրները և քույրերը (հորեղբայրները, հորաքույրները, քեռիները, մորաքույրները):

Նշված յուրաքանչյուր հաջորդ հերթի ժառանգները ժառանգության իրավունք են ձեռք բերում նախորդ հերթի ժառանգների բացակայության, նրանց ժառանգությունից մեկուսացնելու, նրանց կողմից ժառանգությունը չընդունելու կամ ժառանգությունից հրաժարվելու դեպքերում:
Կարելի է ասել, որ այս դեպքում ևս օրենսդիրը նախատեսել է ՙպարտադրի ժառանգման իրավունք ունեցող անձանց՚ որոշակի կատեգորիա՝ դրանք են այն անաշխատունակ անձինք, ովքեր մինչև ժառանգատուի մահն առնվազն մեկ տարի գտնվել են նրա խնամքի ներքո: Վերջիններս ժառանգում են այն հերթի ժառանգների հետ միասին, որը ժառանգության է հրավիրվում:

Ժառանգության գործընթացում մյուս կարևոր ենթահարցը որը անհրաժեշտ է ներկայացնել, դա ժառանգության ընդունումն է, ինչն իրենից ներկայացնում է ժառանգների կողմից որոշակի գործողությունների կատարման անհրաժեշտություն՝ սահմանելով թե´ ընդունման հնարավոր եղանակները և թե´ ժամկետները:

Ժառնագության ընդունումն օրենսդիրը նախատեսում է նոտարին ժառանգությունը ընդունելու մասին դիմում ներկայացնելու եղանակով և գույքը փաստացի տիրապետելով կամ կառավարելով:

Ինչ վերաբերում է ժամկտներին, ապա քաղաքացիական օրենսդրությունը սահմանում է, որ անկախ ժառանգության ընդունման եղանակից, այն պետք է իրականացվի ժառանգատուի մահվան օրվանից վեց ամսվա ընթացքում:

Նշված ժամկետից հետո ժառանգությունը ընդունելու գործընթացը, որպիսի դեպքեր մեր իրականության մեջ բավականին հաճախ են հանդիպում փոքր ինչ ավելի բարդացնում է իրավիճակը, քանի որ մյուս բոլոր ժառանգների համաձայնության բացակայության դեպքում այն ենթադրում է դատական գործընթաց:

Սակայն, եթե ժառանգության ընդունման ժամկետը բաց է թողնվել հարգելի պատճառներով (հիվանդություն, արտասահմանում գործուղման մեջ գտնվելը), ապա ժառանգի դիմումի հիման վրա այն կարող է երկարացվել դատական կարգով:

Ժառանգը ժառանգությունն ընդունելու համար դիմում է համապատասխան նոտարական գրասենյակ՝ ներկայացնելով պահանջվող փաստաթղթերը: Ի հավաստում ժառանգության ընդունման փաստի՝ նոտարը ժառանգին է հանձնում ժառանգության վկայագիր: Ժառանգության իրավունքի վկայագիրը ժառանգներին տրվում է ժառանգության բացման վայրի նոտարին ներկայացված գրավոր դիմումի հիման վրա։ Ժառանգության իրավունքի վկայագիրը յուրաքանչյուր ժառանգի համար կազմվում է առանձին:

Ժառնագության ընդունմանն ուղղված գործողություններ են համարվում գույքը փաստացի տիրապետելը կամ կառավարելը:
Ժառանգված գույքը փաստացի տիրապետելը և կառավարելը իր մեջ ներառում է այն դեպքերը, երբ ժառանգը՝

1) միջոցներ է ձեռնարկել գույքը պահպանելու և այն երրորդ անձանց ոտնձգություններից կամ հավակնություններից պաշտպանելու համար.
2) իր հաշվին կատարել է գույքը պահպանելու ծախսեր.
3) իր հաշվից վճարել է ժառանգատուի պարտքերը կամ երրորդ անձանցից ստացել է ժառանգատուին հասանելիք գումարները:

Ամեն դեպքում կարելի է արձանագրել, որ ըստ կտակի ժառանգությունը առավել արդյունավետ միջոց է ժառանգական գույքի բաժանման հետ կապված հնարավոր վեճերից խուսափելու համար, և ինչը ոչ պակաս կարևոր է հենց այդ եղանակն է իրականում արտահայտում մահացածի գույքի տնօրինմանն ուղղված կամքը:

Հարցերին պատասխանել է «Արատտա Քընսալթինգ» ՍՊԸ Իրավախորհրդատու Մարիամ Հակոբյանը:

«Պարզաբանում» շարքի նախորդ հոդվածներում անդրադարձել էինք՝