Շրջանառվում է այն լուրը, որ Թուրքիան ու Ադրբեջանը նպատակ են ունեցել կայծակնային հարձակմամբ բացել Հայաստանի տարածքով անցնող «Զանգեզուրի միջանցքը», որը կանխվել է Իրանի ակտիվացման շնորհիվ. Ռոբերտ Մարգարյան
Հարցազրույց
ArmDaily.am-ի հարցերին պատասխանել է իրանագետ, քաղաքական վերլուծաբան Ռոբերտ Մարգարյանը:
-Պարոն Մարգարյան,Իրանի խորհրդարանի պատգամավորները համատեղ հայտարարություն են տարածել՝ աջակցություն հայտնելով երկրի հյուսիս-արևմտյան շրջաններում բանակի զորավարժությանը։ Հայտարարությունում, մասնավորապես, նշվել է. «Տարածաշրջանում ցանկացած աշխարհաքաղաքական փոփոխություն, հարևան երկրների սահմանների փոփոխությունը Իրանի կարմիր գիծն է, և մենք օտարների գործողություններին պատասխանելիս չենք հապաղելու։ Միաժամանակ չենք հանդուրժելու, որ որևէ երկրի տարածք սիոնիստական ռեժիմի գործունեությանը ծառայի։ Արաքսի երկայնքով «Խայբարը նվաճողները» զորավարժության անցկացումը հզորության ու խաղաղության ուղերձ է և նախազգուշացում է սիոնիստական ռեժիմին».
-Առաջին հայացքից Իրանի զորավարժություններն, ինչպես արդեն հայտարարված է, ուղղված են տարածաշրջանում ու Իրանի սահմանների հարևանությամբ Իսրայելի ներկայությանն ու ակտիվությանը: Խոսքը վերաբերում է իհարկե 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի կողմից օկուպացված Արցախի հարավային ու Իրանի հետ սահմանակից տարածքներին: Ի դեպ, զորավարժության անունն էլ խորհրդանշական է: «Խեյբար»-ն ակնարկում է իսլամի մարգարեի օրոք հրևաների դեմ մուսուլմանների մղած նույնանուն պատերազմին: Բայց կարևոր հարցն այն է, որ Իրանն ինչո՞ւ այսօր հիշեց Իսրայելի գործոնի ու դրա վտանգավոր ակտիվացման մասին: Ադրբեջանը վերջին տարիներին Իրանի դեմ իրականացված ահաբեկչական գործողություններից շատերի հենակետն է եղել: Իրանի միջուկային ոլորտի գիտնականների դեմ մահափորձ իրականացրած ահաբեկիչներից շատերն Իրան են անցել Ադրբեջանից: Մի քանի տարի առաջ Իսրայելի հետախուզական ծառայություններին հաջողվեց նույն Ադրբեջանի ցամաքային սահմանով դուրս հանել Իրանի միջուկային աշխատանքներին վերաբերող տասնյակ հազարավոր էջ փաստաթղթեր ու ֆայլեր: Տարբեր առիթներով իսրայելական ԱԹՍ-ներն Ադրբեջանի սահմանից ներթափանցել են Իրան ու որոշ դեպքերում կործանվել են: Նշված պարագաներից յուրաքանչյուրն առանձին վերցրած շատ ավելի կարևոր էր քան Իրան-Հայաստան ճանապարհի 20 կմ հատվածում Իրանի բեռնատարների հետ պատահածը: Ինչո՞ւ վերջինիս դեպքում Իրանի համբերության բաժակը լցվեց: Ենթադրում եմ, որ Իրանը տիրապետում է տարբեր կուլիսյան պայմանավորվածությունների ու դավադրությունների մասին գաղտնի տեղեկությունների, որոնց իրականացումը կանխելու համար վերջին օրերին նման ակտիվություն է ցուցաբերում: Հիշեցնեմ, որ իրանական թելեգրամյան ալիքներում շրջանառվում է այն լուրը, որ Թուրքիան ու Ադրբեջանը նպատակ են ունեցել կայծակնային հարձակման անցնելով բացել Հայաստանի տարածքով անցնող «Զանգեզուրի միջանցքը», որը կանխվել է Իրանի ակտիվացման շնորհիվ:
-Վերջերս իրանցիները հայտարարեցին՝ եթե Հայաստանը թույլ է իր սահմանները պահելու մեջ, ապա դա մենք կանենք: Ավելիատ ո՞ւմ էր ուղղված այս հայտարարությունը:
-Այո նման հայտարարություններ վերջին օրերին հնչել են Իրանի զինվորական հրամանատարների կողմից, իհարկե, առանց ուղղակի երկրի անուն մատնանշելու: Բայց կարծում եմ պարզ է թե ակնարկն ում մասին է: Իրանի գերագույն առաջնորդն էլ կիրակի օրը Թուիթերում նույն բովանդակությամբ գրառում է կատարել, որի առաջին հասցեատերն, իհարկե, Բաքվի բռնապետն է, բայց կողմնակիորեն նաև վերաբերում է Նիկոլ Փաշինյանին:
-Հայտարարություն տարածվեց Հայաստանում իրանական զորք տեղակայելու մասին: Եթե դա տեղի ունենա, ի՞նչ հետևանքներ կարող է ունենալ մեզ համար, հատկապես, որ արդեն մեկ օտարերկյա ռազմական ուժեր կան մեր երկրի տարածքում:
-Ես դրա հնարավորությունը քիչ եմ համարում, թեև չեմ էլ կարող միանշանակ դա բացառել՝ նկատի առնելով Հայաստանի գործող իշխանությունների որդեգրած ընթացքը: Ենթադրում եմ, որ իրանական կողմից կատարված այդ արտահոսքն ավելի շատ ուղղված էր ադրբեջանական լսարանին: Նման տարբերակի իրականացումը ցավալի հետևանքներ կարող է ունենալ: Հայաստանի տարածքում Իրանի զինվորական ցանկացած ներկայություն դրական կերպով չի ընկալվելու ոչ Ռուսաստանի, ոչ ԱՄՆ-ի ու ոչ էլ տարածաշրջանի հարցերում ներգրավված որևէ այլ ուժի կողմից: Դա կոշտ արձագանքի կարժանանա ու դրանից միայն կտուժի Հայաստանի՝ առանց այն էլ խարխլված անվտանգությունը: Երբ խոսվում է «սիրիականացման» վտանգի մասին, խոսքը վերաբերում է հենց այն իրավիճակին, երբ այլ երկրներ սկսում են իրենց խնդիրները լուծել ու կռիվ տալ քո տարածքում: Սիրիայի դեպքում տեսանք ինչ եղավ արդյունքն ու ի դեպ, այս դեպքում էլ դերակատարները նույնն են՝ ԱՄՆ, Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա, Իսրայել...։
-Ինչպիսի՞ զարգացումներ եք կանխատեսում տարածաշրջանում, լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների վտանգ տեսնո՞ւմ եք:
-Ես պիտի երկրորդեմ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի՝ կիրակի օրը հայտնած այն տեսակը, թե բացի զորավարժություններից¬ Իրանն Ադրբեջանի դեմ այլ բան չի ձեռնարկի: Խոսքն, իհարկե, նախահարձակ լինելու և խնդիրները ռազմական միջոցով լուծելու մասին է: Բայց եթե հրահրում լինի դիմացի կողմից չեմ բացառում, որ Իրանը կօգտվի իր ինքնապաշտպանության ու համարժեք պատասխան տալու իրավունքից: Մինչև մի առ ժամանակ առաջ փորձ էր կատարվում Իրանին նման բախման մեջ ներքաշել Պարսից ծոցում: Կարծում եմ՝ Պարսից ծոցի մերձակա արաբական երկրներն այնքան խելացի էին, որ հասկացան՝ դա որևէ գնով չպիտի թույլ տալ: Այսօր նույն փորձը կրկնում են Իրանի հյուսիս-արևմտյան սահմաններում: Հարց է, թե արդյո՞ք Իրանի հյուսիս արևմտյան հարևաններն, այդ թվում Հայաստանի իշխանությունները նույնքան խելացի կգտնվեն:
Իզաբելա Սուլթանյան
